सीस पगा न झँगा तन में, प्रभु! जाने को आहि बसे केहि ग्रामा।
धोती फटी-सी लटी दुपटी, अरु पाँय उपानह को नहिं सामा॥
द्वार खड़ो द्विज दुर्बल एक, रह्यो चकिसों बसुधा अभिरामा।
पूछत दीनदयाल को धाम, बतावत आपनो नाम सुदामा॥
ऐसे बेहाल बिवाइन सों, पग कंटक जाल लगे पुनि जोए।
हाय! महादुख पायो सखा, तुम आए इतै न कितै दिन खोए॥
देखि सुदामा की दीन दसा, करुना करिकै करुनानिधि रोए।
पानी परात को हाथ छुयो नहिं, नैनन के जल सों पग धोए॥
कछु भाभी हमको दियो, सो तुम काहे न देत।
चाँपि पोटरी काँख में, रहे काहे केहि हेतु॥
आगे चना गुरुमातु दए ते, लए तुम चाबि हमें नहिं दीने।
स्याम कह्यो मुसकाय सुदामा सों, “चोरी की बान में हौ जू प्रवीने॥
पोटरि काँख में चाँपि रहे तुम, खोलत नाहिं सुधा रस भीने।
पाछिलि बानि अजौ न तजो तुम, तैसई भाभी के तंदुल कीन्हे॥”
वह पुलकनि, वह उठि मिलनि, वह आदर की बात।
वह पठवनि गोपाल की, कछू न जानी जात॥
घर-घर कर ओड़त फिरे, तनक दही के काज।
कहा भयो जो अब भयो, हरि को राज-समाज।
हौं आवत नाहीं हुतौ, वाही पठयो ठेलि॥
अब कहिहौं समुझाय कै, बहुत धन धरौ सकेलि॥
वैसोई राज-समाज बने, गज, बाजि घने मन संभ्रम छायो।
कैधों पर्यो कहुँ मारग भूलि, कि फैरि कै मैं अब द्वारका आयो॥
भौन बिलोकिबे को मन लोचत, सोचत ही सब गाँव मझायो।
पूँछत पाँडे फिर सब सों, पर झोपरी को कहुँ खोज न पायो।
कै वह टूटी-सी छानी हती, कहँ कंचन के अब धाम सुहावत।
कै पग में पनही न हती, कहँ लै गजराजहु ठाढ़े महावत॥
भूमि कठोर पैर रात कटै, कहँ कोमल सेज पै नींद न आवत॥
कै जुरतो नहिं कोदो सवाँ, प्रभु के परताप तें दाख न भावत॥
sees paga na jhanga tan mein, prabhu! jane ko aahi base kehi grama.
dhoti phati si lati dupti, aru panya upanah ko nahin sama॥
dvaar khaDo dvij durbal ek, rahyo chakison basudha abhirama.
puchhat dinadyal ko dhaam, batavat aapno naam sudama॥
aise behal bivain son, pag kantak jaal lage puni joe.
haay! mahadukh payo sakha, tum aaye itai na kitai din khoe॥
dekhi sudama ki deen dasa, karuna karikai karunanidhi roe.
pani parat ko haath chhuyo nahin, nainan ke jal son pag dhoe॥
kachhu bhabhi hamko diyo, so tum kahe na det.
chanpi potari kaankh mein, rahe kahe kehi hetu॥
aage chana gurumatu de te, le tum chabi hamein nahin dine.
syaam kahyo muskay sudama son, “chori ki baan mein hau ju prvine॥
potari kaankh mein chanpi rahe tum, kholat nahin sudha ras bhine.
pachhili bani ajau na tajo tum, taisii bhabhi ke tandul kinhe॥”
wo pulakani, wo uthi milani, wo aadar ki baat.
wo pathavani gopal ki, kachhu na jani jaat॥
ghar ghar kar oDat phire, tanak dahi ke kaaj.
kaha bhayo jo ab bhayo, hari ko raaj samaj.
haun aavat nahin hutau, vahi pathyo theli॥
ab kahihaun samujhay kai, bahut dhan dharau sakeli॥
vaisoi raaj samaj bane, gaj, baji ghane man sambhram chhayo.
kaidhon paryo kahun marag bhuli, ki phairi kai main ab dvarka aayo॥
bhaun bilokibe ko man lochat, sochat hi sab gaanv majhayo.
punchhat panDe phir sab son, par jhopri ko kahun khoj na payo.
kai wo tuti si chhani hati, kahan kanchan ke ab dhaam suhavat.
kai pag mein panhi na hati, kahan lai gajrajahu thaDhe mahavat॥
bhumi kathor pair raat katai, kahan komal sej pai neend na avat॥
kai jurto nahin kodo savan, prabhu ke partap ten daakh na bhavat॥
sees paga na jhanga tan mein, prabhu! jane ko aahi base kehi grama.
dhoti phati si lati dupti, aru panya upanah ko nahin sama॥
dvaar khaDo dvij durbal ek, rahyo chakison basudha abhirama.
puchhat dinadyal ko dhaam, batavat aapno naam sudama॥
aise behal bivain son, pag kantak jaal lage puni joe.
haay! mahadukh payo sakha, tum aaye itai na kitai din khoe॥
dekhi sudama ki deen dasa, karuna karikai karunanidhi roe.
pani parat ko haath chhuyo nahin, nainan ke jal son pag dhoe॥
kachhu bhabhi hamko diyo, so tum kahe na det.
chanpi potari kaankh mein, rahe kahe kehi hetu॥
aage chana gurumatu de te, le tum chabi hamein nahin dine.
syaam kahyo muskay sudama son, “chori ki baan mein hau ju prvine॥
potari kaankh mein chanpi rahe tum, kholat nahin sudha ras bhine.
pachhili bani ajau na tajo tum, taisii bhabhi ke tandul kinhe॥”
wo pulakani, wo uthi milani, wo aadar ki baat.
wo pathavani gopal ki, kachhu na jani jaat॥
ghar ghar kar oDat phire, tanak dahi ke kaaj.
kaha bhayo jo ab bhayo, hari ko raaj samaj.
haun aavat nahin hutau, vahi pathyo theli॥
ab kahihaun samujhay kai, bahut dhan dharau sakeli॥
vaisoi raaj samaj bane, gaj, baji ghane man sambhram chhayo.
kaidhon paryo kahun marag bhuli, ki phairi kai main ab dvarka aayo॥
bhaun bilokibe ko man lochat, sochat hi sab gaanv majhayo.
punchhat panDe phir sab son, par jhopri ko kahun khoj na payo.
kai wo tuti si chhani hati, kahan kanchan ke ab dhaam suhavat.
kai pag mein panhi na hati, kahan lai gajrajahu thaDhe mahavat॥
bhumi kathor pair raat katai, kahan komal sej pai neend na avat॥
kai jurto nahin kodo savan, prabhu ke partap ten daakh na bhavat॥
Videos This video is playing from YouTube
नरोत्तमदास
स्रोत :
पुस्तक : वसंत (भाग-3) (पृष्ठ 42)रचनाकार : नरोत्तमदास
प्रकाशन : एन.सी. ई.आर.टी
संस्करण : 2022
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.
