हमारे  चारों  ओर  फैल  रहा  है  हल्का  अँधेरा  
तोतों  के  झुंड  छोड़कर  जा  रहे  हैं  शहर  
उनका  रंग  घुल  रहा  है  इस  अँधेरे  में  
यह  वह  जगह  है,  जहाँ  कविताओं  की  आख़िरी  
पंक्तियाँ  भी  ख़त्म  होती  हैं  
यह  संधिकाल  है  शब्दों  और  घुप्प  अँधेरी  ख़ामोशी  के  बीच  
इस  जगह  कविताओं  की  आख़िरी  पंक्तियाँ  भी  
ख़त्म  हो  जाती  हैं  
अपने  बसेरों  से  बाहर  आकर  कबूतर  मँडराते  हैं  ऊपर-ऊपर  
एक  चौराहा,  मेहराबें,  असंख्य  दिशाओं  को  जाती  
सड़कें,  खिड़कियाँ,  सबके  बीच  फैली  प्राचीन  गंधवाली  हवा  
सब  कुछ  धीरे-धीरे  घुलता  है  एक  अदृश्य  द्रव  में  
दृश्य  के  बाहर  के  पेड़ों  कीसूखी  पत्तियाँ  उड-उड़कर  
यहाँ  जमा  होती  जा  रही  हैं।  
एक  और  दृश्य  प्रकट  होता  है  धीमे-धीमे  
पुराने  अख़बार,  टूटा  फ़र्नीचर,  विस्मृति  
पीतल  के  हरे  पड़ते  बर्तन,  एक  आईना  
चमकता  एक  अकेली  आँख-सा,  सीढ़ियाँ,  उन  पर  
पड़े  पुराने  अख़बारों  पर  झरती  हैं  सूखी  पत्तियाँ  
एक  निरर्थक  बस  स्टॉप  पर  अंतहीन  प्रतीक्षा  
करता  है  एक  आदमी  
मैं  भूल  जाना  चाहता  हूँ  सब  कुछ  जो  छूट  गया  है  
जैसे  एक  पल  बिजली  की  कड़कड़ाहट  में  स्मृतियाँ  
स्तब्ध  हो  जाती  हैं  गौरैया  के  बच्चों  की  तरह  
मैं  जीना  चाहता  हूँ  इस  क्षण  में  लगातार  
मैं  यह  आख़िरी  सीढ़ी  शब्दों  की  उतर  जाना  चाहता  हूँ।  
घुलती  जा  रही  हैं  पत्थर  की  सीढ़ियाँ  
मेहराबें  और  खिड़कियाँ,  एक  
कबूतर  अब  तक  बैठा  है  एक  अँधेरे  कोने  में  
हवा  में  फैली  हैं  वे  घातक  भूलें  जो  हमने  नहीं  कीं,  
हमसे  संभव  नहीं  है  जिनका  प्रायश्चित्त  भी  
लेकिन  क्यों  जाना  है  हमें  शब्दों  के  पार  
भाषा  ही  थी  जिसकी  दूब-सी  उँगलियों  से  
छू-छूकर  हमने  जानी  थी  दुनिया  
हम  जो  अंधे  थे  किसी  भी  कवि  की  तरह  
हम  जो  गूँगे  थे  किसी  गायक  की  तरह  
दूर  तक  फैली  बस्तियाँ  देखते  हैं  अपनी  बूढ़ी  आँखों  से  
पछताते  हैं  पुरखे  तरस  खाते  हैं  हमारी  बदक़िस्मती  पर  
भाषा  में  याद  रहती  हैं  वे  चीज़ें  जिनका  कोई  
प्रायश्चित्त  नहीं  
मैं  भूलना  चाहता  हूँ  ख़ास  तौर  पर  वे  चीज़ें  
जो  नहीं  हुईं  
देखा  नहीं  जाता  हमसे  पछताना  पुरखों  का  जिनकी  
वजह  से  लौटना  सबसे  कठिन  क्रिया  
बन  गई  है  हमारी  भाषा  के  
अकालग्रस्त  क्षेत्र  में  
एक  आदमी  अपने  ही  प्रतिबिंब  का  इकतारा  लेकर  
गाता  हुआ  खड़ा  है  
यह  संधिकाल  है  
भूलने  और  लौटने  के  बीच  एक  तनी  हुई  
रेखा  पर  घूम  रही  है  पृथ्वी  
दंभ  या  लापरवाही  से  जिसका  पैर  
डगमगाएगा  
वह  गिरता  चला  जाएगा  अतल  गहराई  में।  
                hamare  charon  or  phail  raha  hai  halka  andhera  
toton  ke  jhunD  chhoDkar  ja  rahe  hain  shahr  
unka  rang  ghul  raha  hai  is  andhere  mein  
ye  wo  jagah  hai,  jahan  kawitaon  ki  akhiri  
panktiyan  bhi  khatm  hoti  hain  
ye  sandhikal  hai  shabdon  aur  ghupp  andheri  khamoshi  ke  beech  
is  jagah  kawitaon  ki  akhiri  panktiyan  bhi  
khatm  ho  jati  hain  
apne  baseron  se  bahar  aakar  kabutar  manDrate  hain  upar  upar  
ek  chauraha,  mehraben,  asankhya  dishaon  ko  jati  
saDken,  khiDkiyan,  sabke  beech  phaili  prachin  gandhwali  hawa  
sab  kuch  dhire  dhire  ghulta  hai  ek  adrshy  draw  mein  
drishya  ke  bahar  ke  peDon  kisukhi  pattiyan  uD  uDkar  
yahan  jama  hoti  ja  rahi  hain  
ek  aur  drishya  prakat  hota  hai  dhime  dhime  
purane  akhbar,  tuta  furniture,  wismriti  
pital  ke  hare  paDte  bartan,  ek  aina  
chamakta  ek  akeli  ankh  sa,  siDhiyan,  un  par  
paDe  purane  akhbaron  par  jharti  hain  sukhi  pattiyan  
ek  nirarthak  bus  staup  par  anthin  pratiksha  
karta  hai  ek  adami  
main  bhool  jana  chahta  hoon  sab  kuch  jo  chhoot  gaya  hai  
jaise  ek  pal  bijli  ki  kaDkaDahat  mein  smritiyan  
stabdh  ho  jati  hain  gauraiya  ke  bachchon  ki  tarah  
main  jina  chahta  hoon  is  kshan  mein  lagatar  
main  ye  akhiri  siDhi  shabdon  ki  utar  jana  chahta  hoon  
ghulti  ja  rahi  hain  patthar  ki  siDhiyan  
mehraben  aur  khiDkiyan,  ek  
kabutar  ab  tak  baitha  hai  ek  andhere  kone  mein  
hawa  mein  phaili  hain  we  ghatak  bhulen  jo  hamne  nahin  keen,  
hamse  sambhaw  nahin  hai  jinka  prayashchitt  bhi  
lekin  kyon  jana  hai  hamein  shabdon  ke  par  
bhasha  hi  thi  jiski  doob  si  ungliyon  se  
chhu  chhukar  hamne  jani  thi  duniya  
hum  jo  andhe  the  kisi  bhi  kawi  ki  tarah  
hum  jo  gunge  the  kisi  gayak  ki  tarah  
door  tak  phaili  bastiyan  dekhte  hain  apni  buDhi  ankhon  se  
pachhtate  hain  purkhe  taras  khate  hain  hamari  badaqimati  par  
bhasha  mein  yaad  rahti  hain  we  chizen  jinka  koi  
prayashchitt  nahin  
main  bhulna  chahta  hoon  khas  taur  par  we  chizen  
jo  nahin  huin  
dekha  nahin  jata  hamse  pachhtana  purkhon  ka  jinki  
wajah  se  lautna  sabse  kathin  kriya  
ban  gai  hai  hamari  bhasha  ke  
akalagrast  kshaetr  mein  
ek  adami  apne  hi  pratibimb  ka  iktara  lekar  
gata  hua  khaDa  hai  
ye  sandhikal  hai  
bhulne  aur  lautne  ke  beech  ek  tani  hui  
rekha  par  ghoom  rahi  hai  prithwi  
dambh  ya  laparwahi  se  jiska  pair  
Dagamgayega  
wo  girta  chala  jayega  atal  gahrai  mein  
hamare  charon  or  phail  raha  hai  halka  andhera  
toton  ke  jhunD  chhoDkar  ja  rahe  hain  shahr  
unka  rang  ghul  raha  hai  is  andhere  mein  
ye  wo  jagah  hai,  jahan  kawitaon  ki  akhiri  
panktiyan  bhi  khatm  hoti  hain  
ye  sandhikal  hai  shabdon  aur  ghupp  andheri  khamoshi  ke  beech  
is  jagah  kawitaon  ki  akhiri  panktiyan  bhi  
khatm  ho  jati  hain  
apne  baseron  se  bahar  aakar  kabutar  manDrate  hain  upar  upar  
ek  chauraha,  mehraben,  asankhya  dishaon  ko  jati  
saDken,  khiDkiyan,  sabke  beech  phaili  prachin  gandhwali  hawa  
sab  kuch  dhire  dhire  ghulta  hai  ek  adrshy  draw  mein  
drishya  ke  bahar  ke  peDon  kisukhi  pattiyan  uD  uDkar  
yahan  jama  hoti  ja  rahi  hain  
ek  aur  drishya  prakat  hota  hai  dhime  dhime  
purane  akhbar,  tuta  furniture,  wismriti  
pital  ke  hare  paDte  bartan,  ek  aina  
chamakta  ek  akeli  ankh  sa,  siDhiyan,  un  par  
paDe  purane  akhbaron  par  jharti  hain  sukhi  pattiyan  
ek  nirarthak  bus  staup  par  anthin  pratiksha  
karta  hai  ek  adami  
main  bhool  jana  chahta  hoon  sab  kuch  jo  chhoot  gaya  hai  
jaise  ek  pal  bijli  ki  kaDkaDahat  mein  smritiyan  
stabdh  ho  jati  hain  gauraiya  ke  bachchon  ki  tarah  
main  jina  chahta  hoon  is  kshan  mein  lagatar  
main  ye  akhiri  siDhi  shabdon  ki  utar  jana  chahta  hoon  
ghulti  ja  rahi  hain  patthar  ki  siDhiyan  
mehraben  aur  khiDkiyan,  ek  
kabutar  ab  tak  baitha  hai  ek  andhere  kone  mein  
hawa  mein  phaili  hain  we  ghatak  bhulen  jo  hamne  nahin  keen,  
hamse  sambhaw  nahin  hai  jinka  prayashchitt  bhi  
lekin  kyon  jana  hai  hamein  shabdon  ke  par  
bhasha  hi  thi  jiski  doob  si  ungliyon  se  
chhu  chhukar  hamne  jani  thi  duniya  
hum  jo  andhe  the  kisi  bhi  kawi  ki  tarah  
hum  jo  gunge  the  kisi  gayak  ki  tarah  
door  tak  phaili  bastiyan  dekhte  hain  apni  buDhi  ankhon  se  
pachhtate  hain  purkhe  taras  khate  hain  hamari  badaqimati  par  
bhasha  mein  yaad  rahti  hain  we  chizen  jinka  koi  
prayashchitt  nahin  
main  bhulna  chahta  hoon  khas  taur  par  we  chizen  
jo  nahin  huin  
dekha  nahin  jata  hamse  pachhtana  purkhon  ka  jinki  
wajah  se  lautna  sabse  kathin  kriya  
ban  gai  hai  hamari  bhasha  ke  
akalagrast  kshaetr  mein  
ek  adami  apne  hi  pratibimb  ka  iktara  lekar  
gata  hua  khaDa  hai  
ye  sandhikal  hai  
bhulne  aur  lautne  ke  beech  ek  tani  hui  
rekha  par  ghoom  rahi  hai  prithwi  
dambh  ya  laparwahi  se  jiska  pair  
Dagamgayega  
wo  girta  chala  jayega  atal  gahrai  mein  
 
    
 
    
        स्रोत : 
                
                        पुस्तक  : दो बारिशों के बीच (पृष्ठ 12)रचनाकार  : राजेंद्र धोड़पकर 
                             प्रकाशन  : वाणी प्रकाशन
                         
                                                संस्करण   : 1996 
                
                
     
    Additional information available 
    Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
    
 
    rare Unpublished content 
    This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.