एक दुइ ठु होतें लरिका ओनका सउक से पालित,
काहे क होत चिकचिक काहे का मचत हल्ला,
छोटका देखावै चड्ढी बड़का देखावै बूसट
बीतत चैत ओझरिगा मलकिन देखावें गल्ला।
पछताई बहुत मुल अब पछताने काउ होई,
जब खेत चुनिगै चिरई बस टुकुर-टुकुर ताकी,
पेटै कि भठाई मा जरिगै सगर जवानी
भगवान उहै जानै अब कौन करम बाकी।
ना हीक भै खियाए ना हीक भै पहिराए,
कौनौ सउक न पुरए पहिले जौ चूक होइगै,
लरिकन कै दसा लखिके कसिके करेज फाटै
रोटी के बरे रोवैं हिरदय म हूक होइगै।
ई चोट कुजगहाँ के केका भला देखाई,
देखिन के का करी केउ आनै क तान बोली,
केउ बाँटि न लेई अब आपन बिपति कै गठरी
खोलब जौ कहूँ मुहना दुनिया करी ठिठोली।
देखा तनी परोसी निकरै जौ झारि बुल्ला,
लरिकन के देखि हमरे मुह हँसि के फेरि ले थीं
लरिका जौ कभौ ओनकै हमरेन के लगै आवैं
बाँधा थीं देखि चभुरी अँखिया तरेरि ले थीं।
सब साह मोहल्ला मा बस चोर हमरे घर मा,
कुछ जाइ केउ क चोरी लरिकन क हमरे लावैं,
पिंसिल रबर से लैके लोटा गिलास तालुक
केउ छोड़ि देइ कतहूँ हमरे घरे मु धावैं।
काटेस केहू के चुटकी, केउ-केउ क मुह बिराएस,
संझा सबेर रोजै कउआ गोहार लागै,
ऊ ओका धैकै पटकै ऊ ओका धैके नोचे
परिवार के इ नैया अब कइसे पार लागै।
करनी क अपनी झँखी किसमत क अपनी रोई,
आठइ बरिस म नौ नौ लरिकन कै भीर होइगै,
एक ठू चढ़ाए टेंटे दूसर सँभारे पेटे
ओनकै भरी जवानी झिलगा सरीर होइगै।
ई दुसमनौ कै घर मा नौबत कभौ न आवै,
निरबंस नास देखें बहुबंस नास देखे,
मन आन करै खातिर सोचे कि कहूँ जाई
साढू औ सार, जेह मूँ चितए उदास देखे।
कबहूँ दवौ कि खातिर निकरै क बात सोची,
लँगड़ी फउज के मारा निस्तार कहूँ नाहीं,
ओनके जिए क असि के कसि के गरेस लागै
जिनगी म रात सगरौ भिनसार कहूँ नाहीं।
सूरज कि नाई बेटवा चंदा कि नाईं बिटिया,
एक दुइ ठु कहूँ होतेन घरवा अँजोर होतै,
दुइनौ परानी हमहूँ हँसि-हँसि के दिन बिताइत
लरिकन के हँसे हमरिउ डेहरी प भोर होतै।
जोड़ा थै कौनौ पंचर करिखा मुहे म पोते,
मुह बाइ के भरा थै सैकिल म हवा कौनौ,
कौनौ के हाथे कट्टा केउ लाटरी म परचा
परिवार होइगा चौपट, नाहीं न दवा कौनौ।
केउ लड़खड़ात आवै, केउ बड़बड़ात आवै,
दपकत कि केहू आवै, कौनौ नेपात आवै,
काजे औ परोजने मा असि के धमाइ लागे
कँगला के घरे जइसे कौनौ बरात आवै।
ek dui thu hoten larika onka sauk se palit,
kahe ka hot chikchik kahe ka machat halla,
chhotka dekhavai chaDDhi baDka dekhavai busat
bitat chait ojhariga malkin dekhaven galla.
pachhtai bahut mul ab pachhtane kau hoi,
jab khet chunigai chirii bas tukur tukur taki,
petai ki bhathai ma jarigai sagar javani
bhagvan uhai janai ab kaun karam baki.
na heek bhai khiyaye na heek bhai pahiraye,
kaunau sauk na pure pahile jau chook hoigai,
larikan kai dasa lakhike kasike karej phatai
roti ke bare rovain hirday ma hook hoigai.
ii chot kujaghan ke keka bhala dekhai,
dekhin ke ka kari keu aanai ka taan boli,
keu banti na lei ab aapan bipti kai gathri
kholab jau kahun muhna duniya kari thitholi.
dekha tani parosi nikarai jau jhari bulla,
larikan ke dekhi hamre muh hansi ke pheri le theen
larika jau kabhau onakai hamren ke lagai avain
bandha theen dekhi chabhuri ankhiya tareri le theen.
sab saah mohalla ma bas chor hamre ghar ma,
kuch jai keu ka chori larikan ka hamre lavain,
pinsil rabar se laike lota gilas taluk
keu chhoDi dei kathun hamre ghare mu dhavain.
kates kehu ke chutki, keu keu ka muh birayes,
sanjha saber rojai kaua gohar lagai,
uu oka dhaikai patakai uu oka dhaike noche
parivar ke i naiya ab kaise paar lagai.
karni ka apni jhankhi kismat ka apni roi,
athai baris ma nau nau larikan kai bheer hoigai,
ek thu chaDhaye tente dusar sanbhare pete
onakai bhari javani jhilga sarir hoigai.
ii dusamnau kai ghar ma naubat kabhau na aavai,
nirbans naas dekhen bahubans naas dekhe,
man aan karai khatir soche ki kahun jai
saDhu au saar, jeh moon chite udaas dekhe.
kabhun davau ki khatir nikarai ka baat sochi,
langDi phauj ke mara nistar kahun nahin,
onke jiye ka asi ke kasi ke gares lagai
jingi ma raat sagrau bhinsar kahun nahin.
suraj ki nai betva chanda ki nain bitiya,
ek dui thu kahun hoten gharva anjor hotai,
duinau parani hamhun hansi hansi ke din bitait
larikan ke hanse hamariu Dehari pa bhor hotai.
joDa thai kaunau panchar karikha muhe ma pote,
muh bai ke bhara thai saikil ma hava kaunau,
kaunau ke hathe katta keu latri ma parcha
parivar hoiga chaupat, nahin na dava kaunau.
keu laDakhDat aavai, keu baDabDat aavai,
dapkat ki kehu aavai, kaunau nepat aavai,
kaje au parojne ma asi ke dhamai lage
kangla ke ghare jaise kaunau barat aavai.
ek dui thu hoten larika onka sauk se palit,
kahe ka hot chikchik kahe ka machat halla,
chhotka dekhavai chaDDhi baDka dekhavai busat
bitat chait ojhariga malkin dekhaven galla.
pachhtai bahut mul ab pachhtane kau hoi,
jab khet chunigai chirii bas tukur tukur taki,
petai ki bhathai ma jarigai sagar javani
bhagvan uhai janai ab kaun karam baki.
na heek bhai khiyaye na heek bhai pahiraye,
kaunau sauk na pure pahile jau chook hoigai,
larikan kai dasa lakhike kasike karej phatai
roti ke bare rovain hirday ma hook hoigai.
ii chot kujaghan ke keka bhala dekhai,
dekhin ke ka kari keu aanai ka taan boli,
keu banti na lei ab aapan bipti kai gathri
kholab jau kahun muhna duniya kari thitholi.
dekha tani parosi nikarai jau jhari bulla,
larikan ke dekhi hamre muh hansi ke pheri le theen
larika jau kabhau onakai hamren ke lagai avain
bandha theen dekhi chabhuri ankhiya tareri le theen.
sab saah mohalla ma bas chor hamre ghar ma,
kuch jai keu ka chori larikan ka hamre lavain,
pinsil rabar se laike lota gilas taluk
keu chhoDi dei kathun hamre ghare mu dhavain.
kates kehu ke chutki, keu keu ka muh birayes,
sanjha saber rojai kaua gohar lagai,
uu oka dhaikai patakai uu oka dhaike noche
parivar ke i naiya ab kaise paar lagai.
karni ka apni jhankhi kismat ka apni roi,
athai baris ma nau nau larikan kai bheer hoigai,
ek thu chaDhaye tente dusar sanbhare pete
onakai bhari javani jhilga sarir hoigai.
ii dusamnau kai ghar ma naubat kabhau na aavai,
nirbans naas dekhen bahubans naas dekhe,
man aan karai khatir soche ki kahun jai
saDhu au saar, jeh moon chite udaas dekhe.
kabhun davau ki khatir nikarai ka baat sochi,
langDi phauj ke mara nistar kahun nahin,
onke jiye ka asi ke kasi ke gares lagai
jingi ma raat sagrau bhinsar kahun nahin.
suraj ki nai betva chanda ki nain bitiya,
ek dui thu kahun hoten gharva anjor hotai,
duinau parani hamhun hansi hansi ke din bitait
larikan ke hanse hamariu Dehari pa bhor hotai.
joDa thai kaunau panchar karikha muhe ma pote,
muh bai ke bhara thai saikil ma hava kaunau,
kaunau ke hathe katta keu latri ma parcha
parivar hoiga chaupat, nahin na dava kaunau.
keu laDakhDat aavai, keu baDabDat aavai,
dapkat ki kehu aavai, kaunau nepat aavai,
kaje au parojne ma asi ke dhamai lage
kangla ke ghare jaise kaunau barat aavai.
स्रोत :
पुस्तक : माटी औ महतारी (पृष्ठ 41)रचनाकार : आद्या प्रसाद 'उन्मत्त'
प्रकाशन : अवधी अकादमी
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.
