कपकपी थरथरी छू मंतर सरदी के सासन गा ओराइ,
गरमी कै लौटा राजपाट अब कहाँ धुँआ धक्कड़ देखाइ,
दुइ टेम कचालू खाइ खाइ मन तीत होइ गवा आलू से,
गोहूँ मा केतनी कसरि अहै काका पूछें तब कालू से।
कालू बोले धीरज राखा अबकी कसिके लागी गुराँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
महुआ फूले, फन काढ़ि ठाढ़ धौं सेसनाग फुलवारी मा,
उठि बड़े भिनौखै भै गोहार मनि बरै लाग फुलवारी मा,
धाए लरिका बुढ़वा जवान केउ पलरी केउ लइके झउआ
धरती से उड़ि के डारी पर कनमनिया लखै बइठि कउआ।
जागा रमई भिनसार भवा चढ़ि करइ बड़ेरी काँव काँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
जरि काटै बरे दरिद्दर कै जब हाथे मा हँसिया टनकी
रजवंती कोइली किरपलिया सुरताल भरे चूरी खनकी
मूड़े चढ़ि के लच्छिमी चलीं जब खेते से खरिहाने का
सब अपने अपने कामे मा का अता पता मेहमाने का।
मूड़े से लइके गोड़े तक लागै कंचन मा धँसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
जस-जस तन झुरसै किरनन से तस तस तर होइ पसीना से
श्रम की गंगा के फूल झरै तो चमकै माथ नगीना से
ओनके कूलर कै ऐस तैस बइठे निबियाँ की छहियाँ मा
ऊ मौज कहाँ चौमहला माँ जइसा परकित की बहियाँ भा।
केतना सीतल केतना अजाद केतनौ किरनन मा कसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
गुल्ली डंडा अब गे हेराइ अब गाँवन मा चलिगै गोली
जे काँखत रहे सेर होइगे मौसम पाए बदली बोली
बुढ़ऊ फिर से टनमन होइगे मसकुरन कचौरी पीसि देइँ
केउ कहै तेवारी मीजी का तौ काढ़ि उदन्ती खीस देइँ।
मस्ती मा बूड़ा अंग अंग केतनौ साँसत मा फँसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
नंगे पायन के जुग लदिगे अब जुजबिन पाँव उघार रहै
ई किरपा कहा पलस्टिक कै अब सहतै बेड़ा पार अहै
केतनौ गरमै मुल चाय चली घर घर मा सँचरा कप पलेट,
बुढ़ऊ का पहिले पहुँचि जाइ लरिकन का केतनौ होइ लेट।
केतना चेतंत केतनौ फैसन के सेसनाग का डँसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
अब भै अभाव कै खाट खड़ी अब बिस्तर बना पयारी का,
सँगै पूरा गउआँ पौढ़े डर नाहीं कुकुर बिलारी का,
लागै गोहार सब साथ देइँ बस आइ रहे, बस आइ रहे,
कुछ तौ ललकारत दौरि परै कुछ खड़े खड़े गरियाइ रहे।
एकता पयसरम के बल पर अब्बौ मूड़े पर बसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
ई अन्नपूरना कै मंदिर सबके दाता कै धाम इहै,
केतनौ केउ चढ़े अकासे पर मुल आवै सबके काम इहै,
ई देइ फूल फल देइ इहै ई महुआ कटहर आम देइ,
गउआँ के सरग उहै भोगै जेकरी किसमत मा राम देइ।
ओकरी बुद्धी के बलिहारी जेका भुनगा औ मसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
दादा काका भैया बच्चा के अहै पराया गउआँ मा,
चाहे केउ केतनौ बनि आया मुल माथ नवाया गउआँ मा,
ई परभू से बिनती हमार गउआँ से नाता टूटै ना,
जौनी माटी मा लोटे हैं ऊ माटी हमसे छूटै ना।
सारी धरती के धरमधुरी मेहनत के फल से लसा गाँव।
गरमी आई तौ हँसा गाँव॥
kapkapi tharthari chhu mantar sardi ke sasan ga orai,
garmi kai lauta rajapat ab kahan dhuna dhakkaD dekhai,
dui tem kachalu khai khai man teet hoi gava aalu se,
gohun ma ketni kasari ahai kaka puchhen tab kalu se.
kalu bole dhiraj rakha abki kasike lagi guranv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
mahua phule, phan kaDhi thaaDh dhaun sesnag phulvari ma,
uthi baDe bhinaukhai bhai gohar mani barai laag phulvari ma,
dhaye larika buDhva javan keu palri keu laike jhaua
dharti se uDi ke Dari par kanamaniya lakhai baithi kaua.
jaga ramii bhinsar bhava chaDhi karai baDeri kaanv kaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
jari katai bare dariddar kai jab hathe ma hansiya tanki
rajvanti koili kirapaliya surtal bhare churi khanki
muDe chaDhi ke lachchhimi chalin jab khete se kharihane ka
sab apne apne kame ma ka ata pata mehmane ka.
muDe se laike goDe tak lagai kanchan ma dhansa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
jas jas tan jhurasai kirnan se tas tas tar hoi pasina se
shram ki ganga ke phool jharai to chamakai maath nagina se
onke kular kai ais tais baithe nibiyan ki chhahiyan ma
uu mauj kahan chaumahla maan jaisa parkit ki bahiyan bha.
ketna sital ketna ajad ketnau kirnan ma kasa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
gulli DanDa ab ge herai ab ganvan ma chaligai goli
je kankhat rahe ser hoige mausam pae badli boli
buDhuu phir se tanman hoige masakuran kachauri pisi dein
keu kahai tevari miji ka tau kaDhi udanti khees dein.
masti ma buDa ang ang ketnau sansat ma phansa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
nange payan ke jug ladige ab jujbin paanv ughaar rahai
ii kirpa kaha palastik kai ab sahatai beDa paar ahai
ketnau garamai mul chaay chali ghar ghar ma sanchara kap palet,
buDhuu ka pahile pahunchi jai larikan ka ketnau hoi let.
ketna chetant ketnau phaisan ke sesnag ka Dansa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
ab bhai abhav kai khaat khaDi ab bistar bana payari ka,
sangai pura gauan pauDhe Dar nahin kukur bilari ka,
lagai gohar sab saath dein bas aai rahe, bas aai rahe,
kuch tau lalkarat dauri parai kuch khaDe khaDe gariyai rahe.
ekta payasram ke bal par abbau muDe par basa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
ii annpurna kai mandir sabke data kai dhaam ihai,
ketnau keu chaDhe akase par mul aavai sabke kaam ihai,
ii dei phool phal dei ihai ii mahua kathar aam dei,
gauan ke sarag uhai bhogai jekri kismat ma raam dei.
okri buddhi ke balihari jeka bhunga au masa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
dada kaka bhaiya bachcha ke ahai paraya gauan ma,
chahe keu ketnau bani aaya mul maath navaya gauan ma,
ii parbhu se binti hamar gauan se nata tutai na,
jauni mati ma lote hain uu mati hamse chhutai na.
sari dharti ke dharamadhuri mehnat ke phal se lasa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
kapkapi tharthari chhu mantar sardi ke sasan ga orai,
garmi kai lauta rajapat ab kahan dhuna dhakkaD dekhai,
dui tem kachalu khai khai man teet hoi gava aalu se,
gohun ma ketni kasari ahai kaka puchhen tab kalu se.
kalu bole dhiraj rakha abki kasike lagi guranv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
mahua phule, phan kaDhi thaaDh dhaun sesnag phulvari ma,
uthi baDe bhinaukhai bhai gohar mani barai laag phulvari ma,
dhaye larika buDhva javan keu palri keu laike jhaua
dharti se uDi ke Dari par kanamaniya lakhai baithi kaua.
jaga ramii bhinsar bhava chaDhi karai baDeri kaanv kaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
jari katai bare dariddar kai jab hathe ma hansiya tanki
rajvanti koili kirapaliya surtal bhare churi khanki
muDe chaDhi ke lachchhimi chalin jab khete se kharihane ka
sab apne apne kame ma ka ata pata mehmane ka.
muDe se laike goDe tak lagai kanchan ma dhansa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
jas jas tan jhurasai kirnan se tas tas tar hoi pasina se
shram ki ganga ke phool jharai to chamakai maath nagina se
onke kular kai ais tais baithe nibiyan ki chhahiyan ma
uu mauj kahan chaumahla maan jaisa parkit ki bahiyan bha.
ketna sital ketna ajad ketnau kirnan ma kasa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
gulli DanDa ab ge herai ab ganvan ma chaligai goli
je kankhat rahe ser hoige mausam pae badli boli
buDhuu phir se tanman hoige masakuran kachauri pisi dein
keu kahai tevari miji ka tau kaDhi udanti khees dein.
masti ma buDa ang ang ketnau sansat ma phansa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
nange payan ke jug ladige ab jujbin paanv ughaar rahai
ii kirpa kaha palastik kai ab sahatai beDa paar ahai
ketnau garamai mul chaay chali ghar ghar ma sanchara kap palet,
buDhuu ka pahile pahunchi jai larikan ka ketnau hoi let.
ketna chetant ketnau phaisan ke sesnag ka Dansa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
ab bhai abhav kai khaat khaDi ab bistar bana payari ka,
sangai pura gauan pauDhe Dar nahin kukur bilari ka,
lagai gohar sab saath dein bas aai rahe, bas aai rahe,
kuch tau lalkarat dauri parai kuch khaDe khaDe gariyai rahe.
ekta payasram ke bal par abbau muDe par basa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
ii annpurna kai mandir sabke data kai dhaam ihai,
ketnau keu chaDhe akase par mul aavai sabke kaam ihai,
ii dei phool phal dei ihai ii mahua kathar aam dei,
gauan ke sarag uhai bhogai jekri kismat ma raam dei.
okri buddhi ke balihari jeka bhunga au masa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
dada kaka bhaiya bachcha ke ahai paraya gauan ma,
chahe keu ketnau bani aaya mul maath navaya gauan ma,
ii parbhu se binti hamar gauan se nata tutai na,
jauni mati ma lote hain uu mati hamse chhutai na.
sari dharti ke dharamadhuri mehnat ke phal se lasa gaanv.
garmi aai tau hansa gaanv॥
स्रोत :
पुस्तक : माटी औ महतारी (पृष्ठ 13)रचनाकार : आद्या प्रसाद 'उन्मत्त'
प्रकाशन : अवधी अकादमी
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.
